Urmu gölü ətrafında baş verən duz fırtınalarının başlanmasından bir ildən artıq və yarım keçib. Bu hadisə yalnız ekoloji böhran deyil, eyni zamanda sosial, iqtisadi və insan problemi kimi də önə çıxır.
Gölün tədricən quruması və ya daha dəqiq desək, qəsdən qurudulması duz konsentrasiyasının artması və güclü küləklərlə birlikdə gölün dibindəki duz təbəqələrinin havaya toz şəklində yayılmasına səbəb olub. Bu hissəciklər yaşayış sahələrinə daxil olaraq, göl ətrafındakı şəhər və kəndlərdə yaşayan insanların həyatına təxminən 500 kilometrlik radiusda birbaşa təsir göstərir.
Duz fırtınalarının şiddəti və həyatın çətinləşməsi nəticəsində bölgədəki şəhər və kəndlərin əhalisi yaxın gələcəkdə evlərini tərk etməyə məcbur olacaq. Bu miqrasiyalar əsasən müvəqqəti və mövsümi xarakter daşıyır və ailələrin kişilərini daha çox əhatə edir; onlar iş tapmaq və ailənin dolanışığını təmin etmək üçün yaxın şəhərlərə köçürlər.
Nəticədə, ətraf bölgələrin sosial quruluşu tədricən dəyişir - qadınlar, uşaqlar və yaşlılar kəndlərdə qalır, aktiv işçi qüvvəsi isə tədricən bölgədən çıxır. Belə vəziyyət kasıblıq dövrünü gücləndirir və insan kapitalının tükənməsinə, ailələrin iqtisadi və sosial dayaqlarının zəifləməsinə səbəb olur.
Havada duz hissəciklərinin yayılması, sakinlərin fiziki və psixoloji sağlamlığına birbaşa və təhlükəli təsir göstərir. Yerli məlumatlara görə, tənəffüs xəstəlikləri, allergiyalar, dəri problemləri və hətta ətraf mühitin çirklənməsi ilə bağlı xərçəng hallarında artım müşahidə edilir.
Bundan əlavə, bölgədə yaşayan insanlarda anksiyete, depressiya, yuxusuzluq və köməksizlik hissi geniş yayılıb.
Duz fırtınalarının içində yaşayan insanlar yalnız kasıblıq və xəstəliklə üzləşmir, həm də məsul orqanlar tərəfindən tərk edilmiş hissi onların psixoloji yükünü artırır.
Bundan başqa, duz fırtınaları uzun və mürəkkəb su resurslarının davamlı olmayan istifadəsi nəticəsində yaranıb.
Gölə gələn su axınlarının qəsdən idarə olunması, yanlış bənd tikintisi siyasəti, yeraltı suların çıxarılması üçün həddindən artıq icazələrin verilməsi və ətraf mühitin geniş idarəetməsinin olmaması gölün qurumasında mühüm rol oynayıb.
Urmu gölü böhranı yalnız yerli məsələ deyil. Bu, İranın və regionun ekosistemlərinin insan qərarları və iqlim dəyişiklikləri qarşısında nə qədər həssas olduğunu göstərir. Gölün bərpası və ətrafındakı əhalinin qorunması üçün dövlət orqanları, ekoloji təşkilatlar, yerli icmalar və beynəlxalq institutlar arasında koordinasiya tələb olunur. Bu siyasətlər xalqın iştirakı, regional ədalət və davamlı inkişaf prinsiplərinə əsaslanmalıdır.
Beləliklə, bu gün Urmu gölü ətrafında baş verənlər, regiondakı bütün ölkələr üçün xəbərdarlıq siqnalıdır. Duz fırtınaları yalnız torpaq və duzu hərəkət etdirmir, onlar həm də ətraf mühiti, yaşayış yerlərini, insan sağlamlığını və hətta regionun geosiyasi vəziyyətini təhdid edir. Urmu gölünü xilas etmək, kasib, unudulmuş və duzlu küləklər arasında yaşayan insanların ümidini və həyatını qorumaq deməkdir.
İsa Türkoğlu
