Kanada dövləti elan edib ki, Avropa Kosmik Agentliyinin (ESA) proqramlarına 528,5 milyon Kanada dolları sərmayə qoyacaq. Bu rəqəm ölkənin bu agentliyə əvvəlki payının təxminən on qatıdır.
SpaceBound 2025 konfransında Kanada Sənaye Naziri Milan Joli tərəfindən açıqlanan bu cəsarətli sərmayə Kanada üçün sənaye, təhlükəsizlik və kosmik texnologiya sahəsində strateji əhəmiyyətli bir addım hesab olunur. Hökumət bu addımla ölkənin kosmik sənaye infrastrukturlarını möhkəmləndirməyi və Kanada texnologiyasının qlobal bazardakı mövqeyini gücləndirməyi hədəfləyir.
Bu qərarın bir neçə səbəbi var. İqtisadi baxımdan Kanada dünyada yaranan çətinliklər, o cümlədən tariflər və ticarət təzyiqləri şəraitində iqtisadiyyatını şaxələndirmək və davamlı etmək istəyir. Kosmik texnologiyalara, xüsusən də Avropa ilə əməkdaşlıqla sərmayə qoymaq yüksək əlavə dəyər yaradan sənayelərin inkişafı və davamlı iş yerlərinin yaradılması üçün imkanlar təqdim edir. Bu sərmayənin bir hissəsi həm mülki, həm də hərbi məqsədlər üçün istifadə edilən ikili texnologiyalara yönəldilir və ölkənin təhlükəsizlik və müdafiə qabiliyyətlərinin inkişafında mühüm rol oynayır. Kosmik naviqasiya, mövqe və vaxt təyini, eləcə də kosmik mövqe məlumatlılığı kimi sahələr milli təhlükəsizlik baxımından getdikcə əhəmiyyətli olur. Bundan əlavə, Kanada sərmayəsi Avropa ilə əməkdaşlığı dərinləşdirmək niyyətini göstərir və uzunmüddətli iqtisadi və siyasi əlaqələr üçün strateji bir körpü rolunu oynaya bilər.
Bu sərmayə Kanada şirkətləri üçün də böyük imkanlar açır. Kanada Kosmik Agentliyinin açıqlamasına görə, ESA vasitəsilə milli şirkətlərə yönəldilən hər bir Kanada dolları sonrakı satışlarda üç dollardan çox gəlir yarada bilər. Bu o deməkdir ki, sərmayə yalnız xərc deyil, qabaqcıl iqtisadi gəlir gətirən strateji bir investisiyadır. Maliyyə öhdəliyi artdıqca, Kanada şirkətləri ESA müqavilələrini qazanmaq şansını artırır və Avropa bazarı onlar üçün daha cəlbedici olur. İş yerləri və innovasiya baxımından da, bu sərmayə kommersiya və müdafiə məqsədli kosmik sənaye infrastrukturunun yaradılması üçün əsas rol oynaya bilər.
Kanadanın ESA sərmayəsi bir neçə sahəni əhatə edir: peyk əlaqələri, Yer müşahidəsi, kosmik tədqiqat, naviqasiya və vaxt təyini, eləcə də kosmik obyektlərin izlənməsi və kosmik tullantıların idarə olunması. Lakin layihə çətinliklərsiz deyil; kosmik texnologiyalar çox mürəkkəb və bahalıdır və sərmayənin uğuru ESA-nın fəaliyyətinə bağlıdır. Bundan başqa, sərmayənin geri dönüşü 3–5 il müddətində tədricən baş verir və uzunmüddətli idarəetmə və səbir tələb edir. Coğrafi-siyasi məsələlər, o cümlədən beynəlxalq əlaqələr balansı və texnologiyanın müstəqilliyi də vacibdir.
Kanada ESA ilə uzunmüddətli əməkdaşlığa malikdir və Avropadan kənar azsaylı ölkələrdən biri olaraq “Cooperating State” statusunda bu agentliklə fəaliyyət göstərir. 2024-cü ildə Kanada ESA-ya təxminən 14,2 milyon dollar “əsas fəaliyyətlər” üçün, ümumilikdə isə 36,4 milyon dollar sərmayə qoymuşdur. Bu məbləğ əsasən mövcud əməkdaşlığın qorunması, elmi və sənaye layihələrinin dəstəklənməsi və Kanada şirkətlərinin Avropa kosmik missiyalarında iştirak imkanlarının təmin olunması üçün istifadə olunmuşdur. Keçən ilin sərmayəsi daha çox əməliyyat və dəstək xarakteri daşıyırdı və şirkətlərin ESA layihələrinə çıxışını məhdud şəkildə təmin edirdi.
2025-ci ilin 528,5 milyon dollarlıq sərmayəsi isə tarixi sıçrayış hesab olunur; bu rəqəm ölkənin əvvəlki payının təxminən on qatıdır və keçən ilin sərmayəsindən də xeyli böyükdür. Bu artım geniş strateji məqsədləri izləyir: kosmik sənaye infrastrukturunu gücləndirmək, mülki və müdafiə məqsədli ikili texnologiyaları inkişaf etdirmək və Avropa ilə kosmik əməkdaşlığı dərinləşdirmək. Bu ilin sərmayəsi Kanada şirkətlərinə ESA-nın əsas layihələrində daha aktiv iştirak etmək və ölkəyə əhəmiyyətli iqtisadi gəlir gətirmək imkanı verir. Başqa sözlə, keçən ilin sərmayəsi daha çox qoruma xarakteri daşıyırdı, 2025-ci ilin sərmayəsi isə strateji və transformativ addımdır ki, Kanada kosmik texnologiyalar bazarında yeni mərhələyə daxil olur və sənaye inkişafı, milli təhlükəsizlik və gələcək innovasiyalar üçün möhkəm baza yaradır.
Jafar Khosravani Manesh
( LJI Reporter)
